Bigarren hezkuntzako irakurketa funtsezko zutabea da ikasleen garapen integralerako. Teknologia gero eta interkonektatuago eta menderatuago dagoen mundu honetan, irakurketaren garrantzia hitzen esanahia deszifratze hutsetik harago doa; gazteak ingurune konplexu eta aldakor bati aurre egiteko prestatuko dituzten trebetasun kritiko, analitiko eta sortzaileak garatzea da helburua. Nola bihurtu irakurketa, gaurko ikasleentzat, garrantzitsua eta erakargarria? Hori da Bera Kruz Ikastolako hezkuntz-komunitatearen erronka.
Irakurketa, pentsamendu kritikorako tresna.
Jerome Bruner (Garapen kognitiboa eta hezkuntza) bezalako autoreek irakaskuntza-prozesua esanahien eraikuntzan oinarritzearen garrantzia nabarmendu dute, hau da, ikasleek testuak ulertzeaz gain, inguratzen duen munduari zentzua emateko tresna gisa erabiltzea. Ildo hori jarraituz, Brunerrek aurkikuntza bidezko ikaskuntzari buruz duen ikuspegia bigarren hezkuntzako irakurketari aplika dakioke, ikasleak hipotesiak formulatzeko eta interpretazio propioak eraikitzeko bideratuz, testuen esanahi esplizituaz harago. Adibidez, Ikastolan, bigarren hezkuntzako bigarren mailan, obra errazak irakurtzen ditugu, ikaslearengandik eta haren testuinguru sozialetik hurbil daudenak, kritika literarioa garatzeko helburuarekin. Hipotesiak formulatzea, tramaren garapena irudikatzea… saioetan sustatzen ditugun jarduerak dira. Esan dezakegu leloa honako hau izan daitekeela: “irakurri, zalantzan jarri eta esperimentatu”.
Bestalde, Paulo Freirek Zapalduaren pedagogia obran, sustatutako ikuspegi dialogikoak ikasleen eta testuen arteko elkarrizketa kritikoaren garrantzia azpimarratzen du. Freireren arabera, irakurketa praktika askatzailea izan behar da, eta ikasleak pasiboki irakurtzeaz gain, irakurtzen ari denaren inplikazio sozial eta politikoei buruz ere hausnartu behar du. Ikuspegi hori funtsezkoa da bigarren hezkuntzan. Ikasleak hiritar kritiko gisa prestatzen hasten dira, mundua aztertzeko eta zalantzan jartzeko gai diren hiritarrak bihurtuz. Kontzeptu horretan oinarrituta, Ikastolan euskaraz irakurtzeko gaitasunak (gaitasun kritikoa, adibidez) garatzen ditugu gaztelaniaz, Gizarte Zientzietan, Natur Zientzietan... Ez da nahikoa testuak ulertzea, begirada kritikoa garatu behar da.
Berrikuntza Irakurzaletasuna sustatzean.
Gaur egun, funtsezkoa da teknologia berriak ikasgelan txertatzea, irakurketa jarduera dinamikoa eta motibatzailea izan dadin. Zentzu horretan, Henry Jenkinsek partaidetza-kulturari buruz egindako lana garrantzitsua da. Jenkinsek argudiatzen du egungo gazteak komunikabide digitalak eta elkarlaneko sorkuntza funtsezkoak diren kulturan murgilduta daudela. Hori irakurketara eramanez, irakasleek ikasleen parte-hartze aktiboa bultza dezakete plataforma digitalen, foroen eta multimedia-proiektuen bidez, irakurketa ez dadin jarduera bakartia izan, baizik eta esperientzia sozial eta partekatua. First Lego League adibidez, ikasleek informazioa bildu, ikertu eta egungo gizartean sortzen diren benetako arazoei irtenbideak bilatu behar dizkiete. Hori guztia modu kolaboratiboan, kritikoan, parte-hartzailean..., non ahozko zein idatzizko ulermena eta adierazpena agerian geratzen diren teknologiak baliabide nagusia direlarik.

Testuen eta irakurketen aniztasuna, mundurako leihoa
Bigarren hezkuntzako irakurketaren ikuspegi moderno batek gaur egungo munduaren aniztasuna islatu behar du. Louise Rosenblatt, bere harreraren estetika teorian, irakurketaren esperientzia bakarra da, irakurle bakoitzaren esperientzien, emozioen eta aldez aurreko ezagutzen araberakoa baita. Hainbat kultura- eta gizarte-testuingurutako autoreen irakurketa sustatzean, irakasleok gure ikasleen etorkizuna zabaltzeaz gain, bakoitzak testuarekin, irakurgaiarekin, pertsonalki konektatzeko aukera ematen dugu, betiere bere testuinguruaren arabera. Zenbat aldiz gertatu zaigun nobela bat irakurri dugunean, gero pantaila handira eraman denean pertsonaiak, ingurua, egoera bera... ez zirela imajinatu genituenak.
Gainera, jatorri, genero eta gizarte-testuinguru desberdinetako idazleak irakurtzeak munduaren ulermena aberasten du, enpatia eta aniztasunarekiko errespetua sustatzen ditu. English, Euskara, Gizarte, Gaztelania.. liburuek errealitate sozial, esparru eta kultura ezberdinak erakusten dizkigute.
Ikasgelarako estrategia praktikoak (Irakurgunea)
Eusko Jaurlaritza, Hezkuntza Sailetik, Euskal Autonomia Erkidegoko bigarren hezkuntzako ikasleen ulermen-mailari buruzko diagnostikoak (Ebaluazio Diagnostikoak) egiten hainbat urte eman ondoren, kezkatuta agertu zen lortutako emaitzengatik. Horren ondorioz, besteak beste, esperientziak, kezkak eta abar partekatzen zituzten irakasleen foroak sortu zituen, horrela, irakurketaren esparruan diagnostikatutako zailtasunei aurre egiteko planak eta tresnak eskuratuz. Horren guztiaren ondorioz, eta horren guztiaren adibide gisa, IRAKURGUNEA webgunea dugu, irakasleei irakurketa-eremuan hautemandako oztopoak gainditzen lagun diezaiekeena. Begirada bat ematera gonbidatzen zaituztet, eta, gainera, gurekin zuek ezagutzen dituzuen web didaktiko interesgarriak partekatzera.
Hainbat estrategia ditugu, baina horietako batzuk baino ez ditugu aipatuko.
1. "Espazioak, irakurketak partekatzeko uneak": ikasleek beren irakurketak partekatzeko eta modu informalean eztabaidatzeko espazioak sortzea. Ikasleek gida ditzakete espazio horiek, eta autonomia eta erantzukizuna eman diezaiekete ikaskuntzen gainean.
2. "Diziplinarteko proiektuak": irakurketa beste ikasgai batzuekin lotzea, hala nola zientziekin edo historiarekin. Adibidez, zientzia-fikzioari buruzko liburu bat irakurtzean, ikasleek aipatutako teoria zientifikoak ikertu eta haien bideragarritasunari buruz eztabaida dezakete.
3. "Formatu ez-tradizionalak erabiltzea": komikien, eleberri grafikoen edo blogen eta baliabide digitalen artikuluen irakurketa sartzeak ikasleen interesa piztu dezake, formatu tradizionalek nahitaez erakartzen ez dituztelako.
4. "Edukiak sortzea": testuak idaztera mugatu beharrean, ikasleek beren edukiak sor ditzakete beren irakurketetan oinarrituta, hala nola podcastak, audioliburuak, bideoak edo blogak. Horri esker, ezagunagoak zaizkien egungo formatuekin konekta ditzakete.

Familien inplikazioa
Familien inplikazioa irakurketa-ohituraren garapenean eta irakurketaren bidezko plazerraren sustapenean funtsezkoa da bizitzako lehen urteetatik, eta bigarren hezkuntzan funtsezkoa izaten jarraitzen du. Familiak dira gazteek ikusten dituzten lehen portaera-ereduak; beraz, beren inguruko helduak irakurketaz gozatzen eta liburuei buruz hitz egiten ikusten badituzte, litekeena da jarduera horrekiko jarrera positiboa izatea. Gainera, irakurketaren inguruan partekatutako uneek, hala nola elkarrekin irakurtzea edo liburuak komentatzea, familia-loturak sendotu eta irakurketarekin lotura emozional positiboak sor ditzakete.
Hala ere, familiaren laguntza ez da liburuak ematera edo etxean irakurketa sustatzera mugatu behar soilik, nerabeek irakurtzen eta esperimentatzen dutenari buruzko benetako interesa erakustera ere mugatu behar da. Beraiekin interesatzen zaizkien gaiei buruz hitz egitean eta beren gustuetara egokitutako gomendioak eaintzean, gurasoek lagundu dezakete irakurketa jarduera atsegina dela ikusten, eta ez betebehar akademikoa soilik. Era berean, irakurketarekin zerikusia duten kultur jardueretan murgiltzea, hala nola liburu-dendetara, liburutegietara edo liburu-azoketara egindako bisitaldiek (LASTER IZANGO DUGU DURANGOKO AZOKA, zentrotik sustatzen dena), irakurtzeko ohitura indartzen dute eta gazteei aukera ematen die irakurketa esperientzia eta ideia berriak eskuratzeko bidea dela ikusteko.
Comments